भारतीय रेल्वेचा तरुण उद्योजकांना प्रोत्साहन देणारा ‘जागृती यात्रा उपक्रम !’
भारत हा जगातील सर्वांत मोठे रेल्वेचे जाळे असलेला देश आहे. भारतीय रेल्वे ही भारताच्या विशाल भूभागावर प्रवासी आणि मालवाहतुकीसाठी एक महत्त्वाची जीवनरेखा म्हणून काम करते. रेल्वेचे हे विस्तृत जाळे केवळ दैनंदिन प्रवास सुलभ करत नाही, तर विविध समुदायांना जोडण्यात आणि आर्थिक वृद्धीला चालना देण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावते. भारतीय रेल्वेद्वारे विविध उपक्रम राबवण्यात येतात. त्यामध्ये ‘जागृती यात्रा’ हा एक लक्षणीय उपक्रम आहे. हा उपक्रम ‘जागृती सेवा संस्थान’ या अशासकीय संस्थेकडून आयोजित केला जातो. या उपक्रमाच्या अंतर्गत करण्यात येणारा आगळावेगळा रेल्वे प्रवास केवळ सामुदायिक सेवेला प्रोत्साहन देत नाही, तर तरुण उद्योजकांना सक्षम करतो. यामुळे त्यांना भारताच्या सामाजिक-आर्थिक विकासात एक महत्त्वाचे योगदान देता येईल.
१. जागृती यात्रेचा प्रवास
‘जागृती यात्रा’ हा १५ दिवसांचा एक असामान्य रेल्वे प्रवास आहे. भारतातून जाणार्‍या या रेल्वे प्रवासाचे अंतर ८ सहस्र किलोमीटर आहे. वर्ष २००८ मध्ये हा उपक्रम चालू झाल्यापासून या उपक्रमाने २३ देशांतील ७५ सहस्रांहून अधिक युवकांना एकत्र आणले आहे. मुख्यत: पुढील पिढीच्या उद्योजकांना प्रशिक्षित करण्यावर या उपक्रमाने लक्ष केंद्रीत केले आहे. प्रतिवर्षी अनुमाने ५०० तरुण उद्योजक या उपक्रमात सहभागी होतात आणि प्रवास, शिक्षण अन् विविध संधी यांचे संयोजन असलेल्या परिवर्तनशील प्रवासाला निघतात. हा उपक्रम तरुण मनांना नावीन्यपूर्णपणे विचार करण्यास आणि सामाजिक आव्हानांना सामोरे जाण्याचे एक साधन म्हणून उद्योजकतेसाठी प्रेरित करण्यास सिद्ध करण्यात आला आहे.
२. जागृती यात्रेची उद्दिष्टे आणि प्रभाव
जागृती यात्रेचे प्राथमिक उद्दिष्ट ‘तरुण उद्योजकांना त्यांच्या यशस्वी होण्याच्या प्रयत्नांना प्रेरणा देणे आणि मार्गदर्शन करणे’, हा आहे. प्रवासाच्या कालावधीत विविध क्षेत्रांतील अनुमाने १०० मार्गदर्शक अनुभवकथनाद्वारे मार्गदर्शन करतात. या मार्गदर्शनांमध्ये शेती, शिक्षण, ऊर्जा, आरोग्य, उत्पादन, पाणी, स्वच्छता, कला, साहित्य आणि संस्कृती यांचा समावेश आहे. यात्रेत सहभागी तरुण उद्योजकांना त्यांच्या समुदायांतील सामाजिक-आर्थिक आव्हानांना तोंड देण्यासाठी आवश्यक कौशल्ये आणि ज्ञान प्रदान करणे, हे या मार्गदर्शन सत्रांचे उद्दिष्ट आहे. उद्योजकांची विचारसरणी आणि सहकार्य यांना प्रोत्साहन देऊन ही यात्रा संपूर्ण भारतात सकारात्मक पालटाविषयीचा परिणाम निर्माण करण्याचा प्रयत्न करते.
३. जागृती यात्रेचा मार्ग आणि वेळापत्रक
या प्रयंदाच्या वर्षीच्या यात्रेचा प्रारंभ १६ नोव्हेंबर २०२४ या दिवशी मुंबई येथून होणार आहे. या प्रवासात ही रेल्वे यात्रा हुब्बळ्ळी, बेंगळुरू, मदुराई, चेन्नई, विशाखापट्टणम् आणि देहली अशा काही प्रमुख शहरांमधून जाईल. यात्रेचा प्रवास १ डिसेंबर २०२४ या दिवशी कर्णावती (अहमदाबाद) येथे संपेल. हा नियोजित केलेला मार्ग सहभागी उद्योजकांना विविध सामाजिक आणि आर्थिक वातावरण प्रत्यक्ष अनुभवण्याची संधी देईल. प्रत्येक शहरातून शिकण्याच्या आणि व्यवसायाचे जाळे निर्माण करण्याच्या अनोख्या संधी प्रदान करतो, ज्यामुळे या यात्रेत सहभागी झालेल्यांचा अनुभव समृद्ध होतो.
४. ही यात्रा म्हणजे तरुण मनांना जोडण्याची संधी !
‘जागृती यात्रा’ हा केवळ रेल्वे प्रवास नाही, तर ती तरुण मनांना जोडण्याची, शिकण्याची आणि नवकल्पना करण्याची एक संधी आहे. या उपक्रमात सहभागी होऊन युवक भारतातील उद्योग आणि नेतृत्व विकासासाठी समर्पित असलेल्या वाढत्या संधीचा भाग बनू शकतात. हा प्रवास केवळ कारकीर्द घडवत नाही, तर सामाजिक आणि आर्थिक वातावरणात पालट घडवण्यास सक्षम अन् सामाजिक दृष्टीने उत्तरदायी असलेल्या उद्योजकांना प्रशिक्षित करून भारताच्या भविष्यासाठी महत्त्वपूर्ण योगदान देतो. उद्योजकतेत रस असलेल्या तरुणांनी या पिरवर्तनशील अनुभवात सामील होण्याचा विचार करावा, जो केवळ वैयक्तिक विकासाची नव्हे, तर समाजावर सकारात्मक प्रभाव टाकण्याची संधी देतो.
५. जागृती यात्रा : महत्त्वाकांक्षी उद्योजकांसाठी दीपस्तंभ !
प्रवास, मार्गदर्शन आणि सामुदायिक सहभागाच्या संयोजनासह, जे उद्योजक त्यांच्या भविष्याला आकार देण्यास उत्सुक आहेत अन् त्यासह भारताच्या विकासात योगदान देऊ इच्छितात, अशा महत्त्वाकांक्षी उद्योजकांसाठी जागृती यात्रा ही आशेचा दीपस्तंभ आहे !
– श्री. नारायण नाडकर्णी, फोंडा, गोवा. (१७.१०.२०२४)