सच्‍चिदानंद परब्रह्म डॉ. आठवले यांना अपेक्षित असे घडणे, हा ध्‍यास असलेले आणि स्‍थितप्रज्ञ स्‍थिती गाठलेले सनातन संस्‍थेचे सद़्‍गुरु सत्‍यवान कदम (वय ६० वर्षे) !
‘आज्ञापालनाचा मेरूमणी असलेले, गुरूंवरील श्रद्धेच्‍या बळावर वाईट शक्‍तींशी लढा देणारे, गुरुदेवांना (सच्‍चिदानंद परब्रह्म डॉ. आठवले यांना) अपेक्षित असणारी परिपूर्ण आणि चुकांविरहित सेवा करणारे साधकरूपी सद़्‍गुरु दादा, गुरु आणि साधक यांचा विश्‍वास अन् मने जिंकणारे, स्‍थितप्रज्ञ अवस्‍थेत रहाणारे सद़्‍गुरु सत्‍यवानदादा !’, अशा अनेक दैवी गुणांचा समुच्‍चय असलेले सद़्‍गुरु दादा प.पू. डॉक्‍टरांचे आवडते असणार यात कुणालाही संशय नाही. मुंबई येथील सेवाकेंद्रात असतांना दिवसभरात गुरूंच्‍या (परात्‍पर गुरु डॉ. आठवले यांच्‍या) मुखात ‘सत्‍यवान कुठे गेला ? सत्‍यवानला सांगितले का ? सत्‍यवान काय करत आहे ? सत्‍यवानला बोलव’, असे दिवसभर चालू असायचे. समर्थ रामदासस्‍वामी आणि कल्‍याणस्‍वामी यांच्‍यातील नात्‍याप्रमाणे प.पू. डॉक्‍टर अन् सद़्‍गुरु सत्‍यवान कदम यांचे नाते आहे. साधक ते सद़्‍गुरु असा प्रवास करत ते आता मोठ्या प्रमाणात गुरूंचे समष्‍टी कार्य करत आहेत. सद़्‍गुरु दादांच्‍या सहवासात असतांना मुंबई येथील सेवाकेंद्रातील काही साधकांना आणि अनेक वर्षे त्‍यांच्‍या सहवासात असणार्‍या साधकांना त्‍यांच्‍याकडून शिकायला मिळाले. आजच्‍या लेखात आपण श्री. प्रकाश शिंदे यांना त्‍यांच्‍याकडून शिकायला मिळालेली सूत्रे पहाणार आहोत.
१. गुरु आणि साधक यांचा विश्‍वास अन् मने जिंकणारे सद़्‍गुरु दादा !
‘सनातनचे कार्य जसजसे वाढत होते, तसतसे मुंबई सेवाकेंद्रात अनेक जिल्‍ह्यांतील साधकांची सेवेच्‍या निमित्ताने ये-जा करण्‍याचे प्रमाणही वाढले होते. त्या वेळी त्‍यांची रहाण्‍याची, प्रसाद-महाप्रसादाची व्‍यवस्‍था करणे, त्‍यांचे सर्व पहाणे, त्‍यांची प.पू. गुरुदेवांची भेट घालून देणे, या सर्व सेवा सद़्‍गुरु दादाच पहात होते. त्‍याचप्रमाणे आलेल्या साधकांच्या अडचणीही ते सोडवत. सद़्‍गुरु दादांना अडचणी सांगितल्‍यावर ‘ते सोडवतील’, असा विश्‍वासही त्या साधकांना असायचा. त्‍यांच्‍याकडे सर्व जण आदरानेच पहात असत. एखादी अडचण घेऊन साधक गुरुदेवांकडे गेल्‍यास ते ‘सत्‍यवानला सांगितले का ?’, असा प्रश्‍न विचारत असत.
यावरून ‘गुरुदेवांचे मन जिंकण्‍यासाठी रात्रंदिवस जिवाचे रान कसे करावे आणि विकल्‍पविरहित स्‍वतःला अर्पण कसे करावे ?’, हे त्‍यांच्‍याकडून शिकायला मिळाले. छोटे सेवाकेंद्र सांभाळत असतांना गुरूंचे मन जिंकून ते आज सिंधुदुर्ग जिल्‍ह्यातील पिंगुळी येथील सेवाकेंद्र आणि सिंधुदुर्ग अन् रत्नागिरी हे जिल्‍हे सांभाळत आहेत.
२. ‘प्रत्‍येक कृती ही ‘गुर्वाज्ञाच’ आहे’, असा भाव ठेवून सेवा करणारे सद़्‍गुरु सत्‍यवानदादा !
वर्ष १९९९ मध्‍ये प.पू. डॉक्‍टर (सच्‍चिदानंद परब्रह्म डॉ. आठवले) गोवा येथे वास्‍तव्‍यास गेल्‍यानंतर मुंबई सेवाकेंद्रातील बर्‍याच सेवा सद़्‍गुरु सत्‍यवानदादांना कराव्‍या लागत असत. त्या कालावधीत सर्वत्र स्‍वसंरक्षणाच्‍या अंतर्गत लाठीकाठी चालवणे, कराटे शिकणे इत्‍यादी अनेक कृती शिकून घेण्‍याविषयी सांगितले जायचे. सद़्‍गुरु दादाही ते शिकण्‍यासाठी जमेल तसा वेळ काढायचे; परंतु सेवेचा व्‍याप अधिक असल्‍यामुळे ते अपेक्षित असा वेळ देऊ शकत नव्‍हते. स्‍वसंरक्षण शिकवणारे मुंबई येथे आले, तेव्‍हा ‘कुणीही साधक शिकत नाहीत’, असे त्‍यांच्‍या लक्षात आले. त्या वेळी त्‍यांनी सद़्‍गुरु दादांसहित अन्‍य साधकांनाही याविषयी जाणीव करून दिली. त्‍यानंतर सद़्‍गुरु दादा स्‍वसंरक्षण शिकण्‍यास जाऊ लागले. त्‍यात त्‍यांचा जाण्‍या-येण्‍याचा वेळही जायचा आणि अन्‍य सेवांवरही परिणाम होत होता; परंतु त्‍यांनी त्‍यासंदर्भात कोणतीही तक्रार न करता ‘स्‍वसंरक्षण शिकणे, ही गुरूंची आज्ञाच आहे अन् मला ते शिकायलाच पाहिजे’, असा निश्‍चय केला. ‘आपल्‍याला गुरूंचे मन जिंकायचे आहे’, असे ते सांगत असत. त्‍यातून ‘सेवेतील प्रत्‍येक कृती शिकून घेणे, ही गुर्वाज्ञाच आहे’, असा त्‍यांचा भाव जाणवत होता.
३. ‘अखंड शिकण्‍याच्‍या स्‍थितीत रहायला हवे’, हे शिकवणारे सद़्‍गुरु दादा !
एकदा सदगुरु दादा गुरुपौर्णिमेच्‍या कालावधीत देवद आश्रमात आले होते. ‘गुरुपौर्णिमेच्‍या सोहळ्‍यात साधकांनी विषय कसा मांडायचा ? प्रवचन परिणामकारक कसे घ्‍यायचे ?’, यांसंदर्भात साधकांचा सराव पाहून ‘त्‍यात अजून काही सुधारणा करायच्‍या का ?’, हे ते पहाणार होते आणि स्‍वतःचा सरावही करणार होते. तेव्‍हा मी त्‍यांना म्‍हटले, ‘‘तुम्‍ही पूर्वीपासून प्रवचन घेत आहात. तुम्‍हाला सरावाची आवश्‍यकता आहे का ?’’ तेव्‍हा ते म्‍हणाले, ‘‘आपल्‍याला येते; म्‍हणून करायचे’, असे न करता अखंड शिकण्‍याच्‍या स्‍थितीतच राहिले पाहिजे. गुरुदेवांना ते अपेक्षित आहे. त्‍याप्रमाणे आपल्‍याला वागता आले पाहिजे.’’
४. ‘शिकण्‍याची तळमळ’ आणि ‘आज्ञापालन’ या गुणांमुळे बर्‍याच सेवा अल्‍प कालावधीत शिकणे
‘देवद आश्रमातील काही साधक स्‍वभावदोष आणि अहं निर्मूलन यांच्‍या संदर्भातील व्‍यष्‍टी आढावा घेत असत आणि त्‍याचा लाभही साधकांना होत होता. ‘अन्‍य साधकांनी ही सर्व प्रक्रिया शिकून इतर केंद्रांत, तसेच राज्‍यांतही राबवावी’, यासाठी प.पू. डॉक्‍टरांनी अनेक साधकांना ती शिकून घ्‍यायला सांगितली होती. त्‍यामधे सद़्‍गुरु दादाही होते. त्‍याच वेळी त्‍यांना अन्‍य सेवाही शिकण्‍यास सांगितल्‍या होत्‍या. वास्‍तविक हे सर्व विषय त्‍यांच्‍यासाठी पूर्णतः नवीन होते; परंतु त्‍यांच्‍यातील ‘शिकण्‍याची तळमळ’ आणि ‘आज्ञापालन’ या गुणांमुळे ते प्रत्‍येक विषय अल्‍प कालावधीत शिकत गेले. ते संतपदावर होते; परंतु ‘मी संत आहे’, अशा कुठल्‍याही अविर्भावात ते राहिले नाहीत. त्‍यांनी साधकांकडून ‘व्‍यष्‍टी आढावा कसा घ्‍यायचा ?’, तसेच अन्‍य सर्व सेवा शिकून घेतल्‍या आणि नंतर कर्नाटक राज्‍यातील अनेक साधकांनाही शिकवल्‍या.
५. गुरूंवर असलेल्‍या श्रद्धेच्‍या बळावर साधकांसाठी नामजपादी उपाय करूनही इतर साधकांप्रमाणे स्‍वत:ला त्रास न होेणारे सद़्‍गुरु दादा !
वर्ष २००० पासून साधकांना आध्‍यात्‍मिक त्रास होऊ लागल्‍यानंतर त्‍यांच्‍यासाठी नामजपादी उपाय करण्‍यासाठी प.पू. डॉक्‍टरांनी सद़्‍गुरु दादांनाही सांगितले होते. वर्ष २००८ मध्‍ये बर्‍याच साधकांचे त्रासाचे प्रमाण पुष्‍कळ वाढले होते. साधकांसाठी उपाय करण्‍याचे दायित्‍व अन्‍य काही उत्तरदायी साधकांनाही दिले होते. त्‍यातील प्रत्‍येक उत्तरदायी साधक त्रास असलेल्‍या साधकासाठी नामजपादी उपाय करत होते; परंतु कालांतराने त्या उत्तरदायी साधकांवरही वाईट शक्‍तींची आक्रमणे होऊ लागली. त्‍यामुळे त्‍यांना ती सेवा थांबवून स्‍वतःसाठीच नामजपादी उपाय करावे लागले; परंतु सद़्‍गुरु दादा हे एकमेव असे होते की, ते साधकांसाठी नामजपादी उपाय करत होते. त्‍यांच्‍यावर वाईट शक्‍ती आक्रमण करू शकत नव्‍हत्‍या. त्‍याविषयी मी त्‍यांना विचारले, ‘‘तुमच्‍यावर आक्रमण का होत नाही ?’’ त्‍यावर त्‍यांनी सांगितले, ‘‘मन कणखर हवे आणि ‘मी नाही, तर प्रत्‍यक्ष गुरुदेवच माझ्‍या माध्‍यमातून साधकांसाठी नामजपादी उपाय करून घेत आहेत’, याची जाणीव हवी. त्या वेळी स्‍वतःचे अस्‍तित्‍व नको. त्‍यामुळे माझ्‍यावर आक्रमणे अल्‍प होतात.’’ यावरून त्‍यांची गुरुदेवांवर असलेल्‍या श्रद्धेची प्रचीती येते.
६. प्रांजळपणे मनातील विचार सांगणारे सद़्‍गुरु सत्‍यवानदादा !
मी बराच कालावधी सद़्‍गुरु दादांच्‍या समवेत राहिल्‍यामुळे आध्‍यात्‍मिक स्‍तरावरील मनातील काही विचारांच्‍या संदर्भात ते चर्चा करत असत. मनात येणार्‍या विवाहाच्‍या संदर्भातील विचारांच्‍या संदर्भात सांगतांना ते म्‍हणाले, ‘‘६० टक्‍के आध्‍यात्‍मिक पातळी झाल्‍यानंतरही माझ्‍या मनात विचार येत होते. ८० टक्‍के आध्‍यात्‍मिक स्‍तर झाल्‍यानंतर मात्र आता असे कोणतेही विचार माझ्‍या मनात येत नाहीत.’’
७. संतांच्‍या संकल्‍पात असलेले सामर्थ्‍य
एकदा मी सद़्‍गुरु दादांना विचारले, ‘‘तुमचा आध्‍यात्‍मिक स्‍तर ८० टक्‍के झाल्‍यावर सध्‍याची तुमची अवस्‍था कशी आहे ?’’ तेव्‍हा त्‍यांनी सांगितले, ‘‘मला आता असे वाटते, ‘मी काहीही करू शकतो. मला कठीण असे काही नाही; कारण गुरुदेवच सर्व करून घेतात !’’ यावरून ‘सद़्‍गुरु पदावर गेल्‍यानंतर संकल्‍प शक्‍ती पुष्‍कळ प्रमाणात कार्यरत होते’, याची मला जाणीव झाली आणि म्‍हणूनच ‘गुरुदेव साधकांना संतांचे मन जिंकण्‍यास का सांगतात ?’, याचे कारणही कळले. आपण कितीही प्रयत्न केले, तरी आध्‍यात्‍मिक प्रगती ही एका मर्यादित टप्‍प्‍यापर्यंत करू शकतो; परंतु संतांचे मन जिंकल्‍यास आपल्‍या प्रगतीसाठी त्‍यांचा संकल्‍प झाला की, आपली प्रगती शीघ्र गतीने आणि अमर्यादित होते.
८. सद़्‍गुरु दादांची स्‍थितप्रज्ञ अवस्‍था
‘प.पू. डॉक्‍टरांचे गुरु प.पू. भक्‍तराज महाराज यांचे उत्तराधिकारी प.पू. रामानंद महाराज हे स्‍थितप्रज्ञ अवस्‍थेत असायचे. ते आश्रमात येणार्‍या प्रत्‍येकाची काळजी घेत असत. ‘त्‍यांना काय हवे-नको’, हे सगळे ते पहात असत. त्‍याच प्रकारे सद़्‍गुरु सत्‍यवानदादा होते. त्‍यांना पाहिले की, प.पू. रामानंद महाराज यांची आठवण होते. सेवाकेंद्रात सेवेसाठी साधक असो किंवा नसो, सद़्‍गुरु दादा स्‍वतः एकटे सेवा करत असत. त्या वेळी ‘गुरुदेवांना अपेक्षित चुकांविरहित सेवा कशी करता येईल ?’, हाच त्‍यांचा ध्‍यास असे. ‘अवतारी गुरूंच्‍या समवेत (सगुण) चुकांविरहित सेवा करणे किती कठीण आहे ?’, हे मी स्‍वतः सेवाकेंद्रात असतांना पाहिले होते. त्या वेळी प.पू. गुरुदेव क्षणाक्षणाला येऊन ‘सेवा कशी चालू आहे ?’, हे पहात असत आणि त्‍यात होणार्‍या चुकाही त्‍याच वेळी दाखवून देत असत. सद़्‍गुरु दादा त्‍याही परीक्षेत उत्तीर्ण होत असत.’
– श्री. प्रकाश शिंदे (वय ६० वर्षे), सनातन आश्रम, रामनाथी, गोवा. (१८.३.२०२३)
|