कुठे शिक्षणाला मानसिक आणि बौद्धिक स्तरापर्यंत ठेवणारे विदेशी शिक्षणतज्ञ, तर कुठे शिक्षणाचा आत्मशक्ती, समाज, राष्ट्र आणि विश्व येथपर्यंत व्यापक विचार देणारे स्वामी विवेकानंद !

प्लेटो : शारीरिक, मानसिक आणि बौद्धिक यांचा विकास करणारी प्रक्रिया म्हणजे शिक्षण आहे.

जोहान पेस्टोलॉत्सी : शिक्षणामुळे व्यक्तीच्या मानसिक शक्तींचा स्वाभाविक, समन्वित (व्यवस्थित) आणि प्रगतीशील विकास होतो.

रेमन्ट : शिक्षण विकासाची अशी प्रक्रिया आहे, ज्यामध्ये मनुष्य बालपणापासून प्रौढत्वाच्या दिशेने प्रगती करत असतो.

स्वामी विवेकानंद : शिक्षणाचा उद्देश आहे की, व्यक्तीच्या आंतरिक क्षमतांचा सर्वांगीण विकास करणे, जेणेकरून तो समाजामध्ये आपले स्थान स्थापन करून समाज, देश आणि विश्व यांच्याप्रती आपले दायित्व निभावू शकेल.

(संदर्भ : ‘मासिक संस्कारम्’, मार्च २०१८)