आदर्श दिनचर्या : डोळे निरोगी ठेवण्यासाठी !

डोळे निरोगी ठेवण्यासाठी दिवसभरात डोळ्यांची काळजी कशी घ्यावी याचे मार्गदर्शन करणे महत्त्वाचे असते. डोळे निरोगी रहाण्यासाठी आदर्श दिनचर्या कशी असावी ? याविषयी जाणून घ्यायला हवे. आयुर्वेदाने प्रथम याच गोष्टींना महत्त्व दिले आहे. आधुनिक वैद्यकीय शास्त्राचे जनक विलियम ओसलर यांचेही हेच म्हणणे आहे- ‘One of the first duties of the physician is to educate the masses not to take medicine.’ (अर्थ : रुग्णांना थेट औषधे देण्यापेक्षा त्यांना आरोग्य चांगले ठेवण्यासाठी शिक्षित करणे, हे डॉक्टरांचे आद्यकर्तव्य आहे.)

आपल्या दिनचर्येमध्ये पुढीलप्रमाणे पालट केल्यास डोळ्यांचे आरोग्य नक्कीच टिकून राहील आणि भावी काळातील आजारांची तीव्रताही न्यून होईल.

१. सकाळी शक्य तितक्या लवकर उठण्याचा प्रयत्न करावा. त्यासाठी साहजिकच रात्री लवकर झोपावे. रात्री जागरण करू नये किंवा दिवसाही झोप घेऊ नये. दुपारी जेवल्यानंतर लगेचच झोपणे टाळावे.

२. दात घासल्यानंतर डोळ्यांवर थंड पाणी शिंपडावे. तत्पूर्वी मुखामध्ये पाणी भरून घ्यावे आणि नंतर पाणी शिंपडून झाल्यावर मुखातील पाणी थुंकून द्यावे. त्यामुळे डोळ्यांच्या ठिकाणी असलेली उष्णता न्यून होऊन त्यांना थंडावा मिळतो.

३. अंघोळ करण्यापूर्वी अभ्यंग म्हणजेच सर्व अंगाला आणि डोक्याला तेल लावले.

४. डोक्यावरून अंघोळ करताना शक्यतो थंड पाण्याने करावी, डोक्यावरून अंघोळ करण्यासाठी गरम पाणी वापरल्याने डोळे आणि केस यांची हानी होते.

५. वैद्यकीय सल्ल्याने डोळ्यांना अंजन (काजळ) लावावे. त्यामुळे डोळ्यांचे संरक्षण होते.

६. उन्हामध्ये बाहेर जातांना डोके व्यवस्थित झाकून घ्यावे, तसेच डोळ्यांसाठी गॉगल्सचा वापर करावा.

७. पायामध्ये पादत्राणे घालावीत. शक्यतो प्लास्टिकच्या चप्पल किंवा सॅण्डल वापरणे टाळावे.

८. दिवसातून ३ ते ४ वेळा डोळे स्वच्छ पाण्याने धुवावेत.

९. बाहेरून घरी आल्यावर हात-पाय स्वच्छ धुवावेत. त्यामुळे डोळ्यांचे आरोग्य टिकून रहाते.

१०. रात्री झोपतांना तळपायाला तेल लावायला विसरू नये. त्यामुळे डोळ्यांचे आरोग्य अबाधित रहाते.

वरील सर्व गोष्टींचा अवलंब अवश्य करावा. यातील जवळजवळ सर्वच गोष्टी आयुर्वेदोक्त दिनचर्येत आल्या आहेत. त्यांचे आचरण केल्यास डोळ्यांचे आरोग्य टिकून रहाते.

– डॉ. निखिल माळी, आयुर्वेद नेत्ररोगतज्ञ, चिपळूण, जिल्हा रत्नागिरी